Nieuwsbrief Veenweide Fryslân - december 2022

HEADER: foto veenweidelandschap voorzien van huisstijlelementen Veenweide Fryslân
HERKENBAAR GEZICHT VOOR HET FRIESE VEENWEIDEPROGRAMMA

Het Veenweideprogramma in Fryslân bestaat uit heel veel verschillende onderdelen. Van gebiedsprocessen tot onderzoeken en innovatieprojecten. Met een herkenbare huisstijl willen we de samenhang tussen deze projecten beter zichtbaar maken. In 2022 hebben we achter de schermen gewerkt aan dit nieuwe gezicht voor het Friese Veenweideprogramma. Eind maart kwam een kleine groep stakeholders bijeen voor een creatieve sessie onder leiding van ontwerpbureau GH+O uit Leeuwarden. Tijdens die sessie werd inbreng opgehaald voor ons kernverhaal: wie zijn we, waar willen we naartoe en welke ambities hebben we daarbij? Op basis van dit kernverhaal ontwierp GH+O voor ons een visuele identiteit met een logo, passende kleuren, lettertypes en stijlelementen.

"Veenweide Fryslân: samen vooruit naar een kansrijke toekomst!"
 
We zijn inmiddels gestart met de uitrol van onze huisstijl, zoals u aan deze nieuwsbrief kunt zien. Ook hopen we deze maand nog onze website in het nieuwe ontwerp op te kunnen leveren. Met de website maken we meteen ook een slag op het gebied van toegankelijkheid. Vanaf begin volgend jaar worden al onze uitingen naar de nieuwe vormgeving aangepast. Alle programmabrede communicatie gaat vanaf dan in de huisstijl.
 
Bent u betrokken bij een onderzoek of project van het Friese Veenweideprogramma en wilt u dit zichtbaar maken, bijvoorbeeld in uw eigen (gebieds)nieuwsbrief of op de website? Daarvoor hebben we een partnerlogo (stempel) laten ontwikkelen. U kunt de stempel opvragen bij team Communicatie via e-mail: veenweide@fryslan.frl.

Veel plezier bij het lezen van deze nieuwsbrief 'nieuwe stijl'!
GEBIEDSPROCESSEN VEENWEIDE FRYSLÂN 
Terugblik op het afgelopen jaar, de plannen voor 2023

Het einde van het jaar is een mooi moment om per gebiedsproces op een rij te zetten welke resultaten er in het afgelopen jaar zijn geboekt, en wat er voor 2023 op de agenda staat. Lees erover op onze website, via de button hieronder.
Lees dit artikel op onze website!

PROMINENTE ROL VOOR VEENWEIDEN IN NATIONAAL PROGRAMMA LANDELIJK GEBIED
 

De komende maanden stropen mensen binnen het project Veenweide Fryslân de mouwen op om bouwstenen te leveren voor een Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). De feangreiden spelen daarin een prominente rol.
 
De kwaliteit van onze natuur en biodiversiteit staan onder druk. Klimaatverandering zorgt voor problemen, die tot uiting komen in droogte én wateroverlast door piekbuien. Er is meer vraag naar ruimte dan er voorhanden is. En er is een impasse ontstaan in de vergunningverlening door onhoudbaar stikstofbeleid.
 
Al deze opgaven komen terug in het NPLG. Ze worden hierin gecombineerd met een reeks internationale afspraken waaraan ons land zich heeft verbonden en waarvan de komende tijd werk moet worden gemaakt. Denk aan het klimaatakkoord van Parijs, de afspraken over natuurherstel en de doelen in de Kaderrichtlijn Water (KRW).
 
Impact op Fryslân
De impact van het NPLG op Fryslân zal groot zijn door de combinatie van al deze eisen en de belangen die al spelen in het landelijk gebied. In de stukken die nu beschikbaar zijn, staan nieuwe doelstellingen die bovenop de huidige afspraken met het Rijk en onze eigen ambities komen. Dat is aan de ene kant ingewikkeld, maar biedt ook kansen om de opgaven voor het landelijk gebied in samenhang aan te pakken.
 
Geldstromen
Het kabinet verlangt van Fryslân en alle andere provincies een goed gebiedsprogramma. Daarmee kunnen ze aanspraak maken op het geld dat beschikbaar komt in een landelijk transitiefonds van ruim 24 miljard euro. Ook de geldstromen voor bijvoorbeeld het agrarisch natuurbeheer en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) worden afgestemd op het NPLG.
 
Op 1 juli 2023 horen de provincies een integraal gebiedsprogramma in te leveren, waarin in hoofdlijnen is beschreven hoe de (inter-)nationale taakstellingen worden gerealiseerd. Fryslân heeft al aangegeven dat een vitale landbouw een belangrijk fundament zal zijn voor dit Frysk Programma Landelijk Gebied (FPLG).
 
Grote invloed
Het FPLG zal een grote invloed hebben op de toekomst van het veenweidegebied in Fryslân. Juist hier komen namelijk de water-, natuur- en klimaatopgave samen. De veenweiden zijn door het Rijk dan ook tot een van de prioriteiten benoemd. De komende maanden staan binnen het Veenweideprogramma voor een belangrijk deel in het teken van het ‘rekenwerk’, om te kunnen bepalen wat de consequenties zijn van de Rijksdoelstellingen.
 
In maart 2023 wordt door de provincie samen met Wetterskip Fryslân, gemeenten, landbouw- en natuurorganisaties en anderen in een meerdaagse werksessie geschreven aan het FPLG.
Visuele samenvatting van de NPLG-doelstellingen
AFBEELDING: Een visuele samenvatting van de NPLG-doelstellingen
Bron: Ontwikkeldocument Nationaal Programma Landelijk Gebied (ministeries van LNV, IenW en BZK)
SUBSIDIEREGELING VOOR FUNDERINGSHERSTEL
Provinciale Staten van Fryslân en het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân willen dat er naast leenfaciliteiten ook een subsidieregeling komt voor funderingsherstel. Gebouweigenaren zouden daarbij maximaal 40 procent van de herstelkosten vergoed kunnen krijgen tot een maximum van 40.000 euro.

Eigenaren van woningen met kwetsbare funderingen in het veenweidegebied kunnen straks terecht bij een Fries Funderingsloket en kunnen aanspraak maken op subsidie voor onderzoek en een garantstelling voor een lening voor funderingsherstel. Dat zijn hoofdpunten in de Funderingsaanpak die in november gepresenteerd werd door Gedeputeerde Staten van de provincie Fryslân en het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân.
 
Het Fries Funderingsloket gaat adviezen en voorlichting geven over het voorkomen en verhelpen van schade. Dit loket krijgt professionele medewerkers, die op locatie met woningeigenaren in gesprek gaan en hen helpen bij onderzoek, het vinden van financiering of het maken van een herstelplan. Woningeigenaren kunnen daarnaast subsidie krijgen voor het laten uitvoeren van funderingsonderzoek. In het voorstel van GS en het dagelijks bestuur is de subsidie maximaal 4.000 euro en betalen eigenaren een eigen bijdrage van 20 procent.
 
Garantstelling
De Friese overheden willen daarnaast een leenfaciliteit instellen voor woningeigenaren die geen geld hebben voor funderingsherstel en dit ook niet kunnen lenen bij een bank. Het Rijk heeft hiervoor het Fonds Duurzaam Funderingsherstel opgericht, maar dit kent beperkingen voor deelname. Zolang de voorwaarden niet zijn aangepast, wordt binnen de Funderingsaanpak een tijdelijke overbrugging voorgesteld. Het gaat om een garantstelling voor een lening die een woningeigenaar afsluit bij een hypotheekverstrekker.


Subsidieregeling
Provinciale Staten en het algemeen
bestuur van Wetterskip Fryslân bespraken de voorstellen voor de Funderingsaanpak. Verschillende inwoners uit het veenweidegebied maakten daarbij gebruik van het spreekrecht bij de vergaderingen. Zij pleitten naast de voorgestelde maatregelen voor een financiële bijdrage voor funderingsherstel, zoals geadviseerd door de Funderingstafel. De Funderingstafel adviseerde de overheden 50% van de herstelkosten voor hun rekening te nemen. Dit omdat er volgens de Funderingstafel een relatie ligt tussen funderingsschade en het gevoerde peilbeheer.
 
Hoewel de oorzaak van funderingsschade per woning sterk kan verschillen en er vaak meerdere oorzaken zijn (multicausaliteit), lieten verschillende fracties uit Provinciale Staten en het algemeen bestuur in de discussie blijken toch een vorm van subsidie te willen verstrekken. Alleen hiermee worden woningeigenaren volgens hen voldoende ondersteund om zelf de fundering te herstellen. Zeker voor de zogenoemde code-rood gevallen is dit van belang. Daarbij is binnen 1 tot 5 jaar funderingsherstel nodig om (verdere) schade aan de woning te voorkomen.

Moties voor een subsidieregeling kregen brede steun van Provinciale Staten en het algemeen bestuur. Zij vroegen Gedeputeerde Staten en het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân om voor 1 juli 2023 een subsidieregeling uit te werken in overleg met de gemeenten. Dan moeten het Friese Funderingsloket en de bijbehorende regelingen van start gaan. Provinciale Staten en het algemeen bestuur willen daarnaast dat er begeleiding komt voor gebouweigenaren die vanwege een bijzondere situatie niet in staat zijn om funderingsschade op te lossen. Bijvoorbeeld omdat ze psychische klachten hebben, of omdat alleen herbouw/nieuwbouw een optie is.
 
Besluitvorming
De Funderingsaanpak is onderdeel van het Veenweideprogramma Fryslân 2021-2030. De gemeenteraden van de veenweidegemeenten bespreken de voorstellen in januari/februari 2023.

 
Foto van een rij huizen aan een vaart
SNEAK PREVIEW: PROEFDRAAIEN MET VEENMOBIEL

Hoe maak je de verborgen grondwaterstromen onder Fryslân zichtbaar? Daar gaat de nieuw ontwikkelde Veenmobiel vanaf volgend jaar bij helpen.

De Veenmobiel is een bijzondere aanhanger die voor het grootste deel bestaat uit een model van de provincie, waarbij de hoogteverschillen tussen wad, klei, veen, en zand en de bijbehorende grondwaterstromen inzichtelijk zijn gemaakt. Daar komt veel water aan te pas. Het stroomt uit een regenbuis boven de provinciekaart en loopt naar doorzichtige compartimenten.

In de huidige situatie trekt veel grondwater naar het laagste punt van Fryslân: de diepe veenpolders. Om die droog te houden wordt het kostbare water weggemalen en via de boezem afgevoerd naar zee. Dat is een praktijk die niet eeuwig is vol te houden door verdroging in de zuidelijke zandgebieden, verzilting in het noorden en het slinken van het drooggelegde veen.

Rode kranen
Hoe dat zit, is af te lezen aan de waterbakken aan de voorkant van de Veenmobiel. De compartimenten zijn met leidingen aan elkaar verbonden. Door aan rode kranen te draaien zijn  verschillende scenario’s te tonen: wat gebeurt er bij grote droogte of overmatige nattigheid en wat is het effect van het beter vasthouden van water in de veenpolders?

,,Hoe het watersysteem werkt is altijd lastig uit te leggen, ook in de actuele discussies over het programma Water en Bodem Sturend. Hiermee kunnen we dat op een eenvoudige manier zichtbaar maken. De afvoer van water is nu in Fryslân heel goed geregeld, maar wat gebeurt er als de zeespiegel stijgt of als we te maken krijgen met weersextremen?’, schetst landschapsarchitect Peter de Ruyter uit Haarlem.

Anita Andriesenprijs
De Ruyter was een van de betrokkenen bij het Veenweide-atelier dat in het culturele-hoofdstadjaar 2018 onderdeel was van de manifestatie Places of Hope. Dit initiatief won vorig jaar de provinciale Anita Andriesenprijs. Deze geldprijs is gestoken in de Veenmobiel, waaraan ook het ministerie van BZK en Wetterskip Fryslân bijdroegen. De machine is gebouwd door De Reuringdienst in Eindhoven.

 
De Veenmobiel is op 20 december afgeleverd bij Wetterskip Fryslân, waar meteen werd proefgedraaid. De aanhanger wordt vanaf het voorjaar ingezet om voorlichting te geven aan studenten, bestuurders en belangengroepen. Maar eerst is er in februari een officiële lancering.

FOTO: Jan van Rijen van Wetterskip Fryslân maakt de Veenmobiel droog met een wisser. Links Peter de Ruyter, die present was bij het proefdraaien in Leeuwarden

FOTO: Jan van Rijen van Wetterskip Fryslân maakt de Veenmobiel droog met een wisser. Links Peter de Ruyter, die present was bij het proefdraaien in Leeuwarden.
GEBIEDSPROCES ALDEBOARN-DE DEELEN VOORBEELD VOOR DEN HAAG
Binnen Veenweide Fryslân werken we alweer een aantal jaren met een gebiedsgerichte aanpak. De uitdagingen en omstandigheden verschillen per regio, wat vraagt om oplossingen op maat. Nu het NPLG uitgaat van een ‘integrale gebiedsgerichte aanpak’ wordt er vanuit het Rijk met belangstelling gekeken naar succesvolle voorbeelden hiervan. Aldeboarn-De Deelen (ADD) is zo’n voorbeeld en een van de koplopers in Fryslân en Nederland. Vanuit die rol mocht ADD half november aanschuiven bij een Rondetafelgesprek van Commissieleden van LNV van de Tweede Kamer.

De projectleider namens de gebiedspartijen in ADD, Lenneke Büller, ondersteunde in haar bijdrage het uitgangspunt van het NPLG om opgaven in samenhang met elkaar op te pakken en verder te kijken dan alleen de landbouwtransitie. Inzet in ADD is de vitaliteit van het gebied als geheel: economisch, ecologisch en sociaal. De hechte samenwerking - en het vertrouwen - tussen boeren, burgers, deskundigen
en overheden ziet zij als de belangrijkste succesfactor van het gebiedsproces in ADD.

Welke knelpunten zijn er nog? Vrijwillige medewerking – dat is het vertrekpunt – veronderstelt geld, grond en instrumenten om de transitie in beweging te krijgen. Zolang het aan handelingsruimte ontbreekt kun je als provincie onvoldoende sturen en inspelen op kansen die zich voordoen. Ook pleitte Büller voor duidelijkheid vanuit het Rijk over de opgaven, en voor de garantie dat deze niet weer op korte termijn veranderen. De stip op de horizon is essentieel voor vertrouwen en draagvlak, maar ook voor het ontwerpproces.  


Weekblad Nieuwe Oogst wijdde vorige week een artikel aan Aldeboarn-De Deelen als voorloper van de integrale, gebiedsgerichte aanpak. U leest het op hun website via de link hieronder. Komend weekend besteedt ook Veldpost aandacht aan ADD.  
 
Terugkijken: Rondetafelgesprek
Lezen: verslag Rondetafelgesprek en 'position papers'
Lezen: artikel op website Nieuwe Oogst
MELKVEEBEDRIJVEN GEZOCHT VOOR ONDERZOEK NAAR LEVERBOT

Vernatting van veengrond kan in theorie de kans op leverbotbesmetting bij vee vergroten. Leverbot is een parasiet die vooral voorkomt onder vochtige leefomstandigheden en schade toebrengt aan de lever van zijn gastheer. Bij koeien uit een besmetting met leverbot zich door een verminderde groei en melkgift. We onderzoeken daarom of peilverhoging leidt tot een toename van leverbotinfecties.  

De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) bracht in 2020 bestaand onderzoek naar leverbot in kaart. Datzelfde jaar deed GD bij 31 melkveebedrijven in het Friese veenweidegebied een nulmeting op basis van melktankonderzoek en mestmonsters. Ook salmonella werd hierin meegenomen.

In 2022 is er een vierjarig vervolgonderzoek gestart om leverbot- en salmonellabesmetting in het Friese veenweidegebied te monitoren. Hiervoor worden tot en met 2026 jaarlijks tankmelkmonsters van de deelnemende bedrijven onderzocht. Inmiddels zijn 33 melkveebedrijven bij het onderzoek aangesloten, maar we kunnen meer deelnemers gebruiken. Vooral bedrijven uit het veenweidegebied waar al peilverhogende maatregelen zijn genomen of gepland staan (dit kan bijvoorbeeld ook zijn in het kader van Valuta voor Veen), roepen we op zich aan te melden (e-mail: veenweide@fryslan.frl).

Foto: koeien in de wei
Kijk op onze website voor meer informatie
LISDODDENPROEF IN DE MAAK OP DE HEGEWARREN
Wat te doen met grond die door peilverhoging te nat is voor de melkveehouderij?

We gaan ervan uit dat bij peilverhoging de meeste landbouwgrond nog bruikbaar blijft voor de melkveehouderij, maar wat doe je met percelen waar dat niet zo is? Is er dan een ander economisch perspectief voor de exploitatie van deze gronden die ook kan bijdrage aan het beperken van broeikasgassen en bodemdaling? We willen op praktijkschaal teelten beproeven die kunnen leiden tot nieuwe ketenconcepten bijvoorbeeld voor de bouw, zoals lisdodde. Daarom gaat het Veenweideprogramma vanaf volgend jaar serieuze lessen leren in de polder de Hegewarren. Er zijn plannen in de maak voor een proefveld van ruim 3 hectare, waarbij we samenwerken met partijen die de oogst gaan afnemen en verwerken in bouwmaterialen. 
Lees dit artikel op onze website!
Afbeelding: fijne feestdagen en een gezond 2023!

Copyright © 2022 Veenweide Fryslân / Feangreide Fryslân

Veenweide Fryslân is een initiatief van provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân. Door Veenweide Fryslân worden verschillende onderzoeken en experimenten in het Friese Veenweidegebied uitgevoerd in samenwerking met betrokkenen waaronder landbouw, natuur, milieu, gemeente en recreatie. Dit in het kader van de uitvoering van de Veenweidevisie: een visie gericht op een duurzaam ontwikkelingsperspectief om het bijzondere karakter en de landbouwfunctie van het Friese veenweidegebied te behouden.

W  www.veenweidefryslan.frl
E   veenweide@fryslan.frl

Aanmelden voor deze nieuwsbrief 
Afmelden voor deze nieuwsbrief






This email was sent to <<E-mailadres>>
why did I get this?    unsubscribe from this list    update subscription preferences
Provincie Fryslân - Veenweidevisie · Postbus 20120 · Leeuwarden, Fryslân 8900 HM · Netherlands

Email Marketing Powered by Mailchimp