Methoden tegen waterafstotend veen onderzocht

08/12/2025

 

Door klimaatverandering hebben we vaker te maken met langere perioden van droogte. Voor het Veenweidegebied heeft dit nadelige gevolgen. Als het lang droog is, stoot het veen water af. Pas na langdurige regen treedt herstel op. Die verdroging tast het unieke veengebied aan. En de opbrengst van de landbouw gaat omlaag. 

 

Het Louis Bolk Instituut onderzocht daarom welke maatregelen mogelijk zijn om de waterafstotendheid van veen tegen te gaan en vochtopname te verbeteren. Een apart onderzoek richtte zich op verdroging in gebieden met Schalterveen. Hier bemoeilijkt een ondoordringbare veenlaag in de bodem de waterhuishouding.

 

Waterafstotend veen

‘In een droge zomer kan het Veenweidegebied flink uitdrogen’, verklaart onderzoeker Nyncke Hoekstra van het Louis Bolk Instituut. ‘Zeker in combinatie met de muizenplaag die we een aantal jaren geleden hadden. Er ontstonden daardoor open plekken in het gras die de verdroging versterkten. Als het na zo’n droge periode gaat regenen, heeft het veen veel moeite het vocht op te nemen. De bodem wordt als het ware waterafstotend. Wij noemen dat hydrofobie.'

 

'Voor ons onderzoek hebben we gekeken hoe verschillende factoren daarbij een rol spelen. Het ging daarbij vooral om de aanwezigheid van vocht, organische stof en klei in de bodem. Op basis daarvan hebben we verschillende methoden uitgeprobeerd en vergeleken. Wat betreft vocht bleek dat beregenen en bevloeien positief uitwerken. Waarbij je met bevloeien ook de overlast door muizen bestrijdt. Verder lijkt het omhoog brengen van de grondwaterstand de waterafstotendheid te beperken. Al verschilt dat wel van jaar tot jaar.’

 

Overigens bleek uit de proef Klei-in-Veen dat de bodem minder waterafstotend wordt door het opbrengen van een dun laagje klei. ‘Een mooie bijvangst voor een maatregel met als hoofddoel veenafbraak remmen’, aldus Nyncke.

Nyncke Hoekstra

Boerenpraktijk

In hun dagelijkse praktijk kunnen boeren het nodige doen om uitdroging te voorkomen. ‘Het is belangrijk dat het gras voldoende dichtheid heeft. Dan is de bodem goed bedekt en blijft de verdamping beperkt, zegt Nyncke. ‘Door beweiden van het land in plaats van maaien krijg je bijvoorbeeld een dichtere graszode.’

 

Wortels en wormen

Een geval apart is het Schalterveen. Een ondoordringbare laag veen in de bodem zorgt ervoor dat de toplaag sneller uitdroogt. Grondwater komt hier moeilijk naar boven wat de uitdroging nog eens versterkt. De laag is zo dik dat wortels en wormen er niet of nauwelijks doorheen komen. ‘Voor het onderzoek in het Schalterveen hebben we gaten door die harde veenlaag geboord’, vertelt Nyncke. ‘De gaten hebben we vervolgens opgevuld met grond van verschillende samenstelling. De eerste resultaten van deze proef zijn veelbelovend. Het vochtgehalte boven de schalterlaag is hoger en in een droog jaar is de opbrengst aan gras hoger. Wortels en wormen weten hun weg door de gaten te vinden. Dat heeft een positief effect op de bodem. De samenstelling van de grond waarmee we de gaten vulden maakte niet uit.’

 

Nyncke verwacht niet dat binnenkort op grote schaal gaten geboord gaan worden in de 8.000 hectare Schalterveen. ‘We hebben laten zien dat het werkt, maar de methode is nog niet praktijkrijp. Want een geschikte machine is nu nog niet beschikbaar. Dat maakt het zeer bewerkelijk en dus kostbaar.’

 

 

Meer weten? Kijk op:

Factsheet - Gaten in schalterveen beter voor vocht, beworteling en productie

Rapport - Hydrofobie op veengrond: oorzaken en maatregelen

Factsheet - Verminderen waterafstotendheid van verdroogde veenbodems